🔹 १. बजेटको समग्र संरचना
१.१ कुल बजेट:
नेपाल सरकारले आर्थिक वर्ष २०८२/८३ का लागि कुल रु १९ खर्ब ६४ अर्ब ११ करोड को बजेट प्रस्तुत गरेको छ। यो बजेटले समग्र आर्थिक गतिविधि सन्तुलित बनाउन तीन मुख्य खण्डमा रकम बाँडफाँट गरेको छ:
-
चालु खर्च (Recurrent Expenditure):
रु ११ खर्ब ८० अर्ब, जसले सरकारका दैनिक प्रशासनिक काम, तलब, सामाजिक सुरक्षा, सेवा र सुविधा सञ्चालनमा खर्च हुने रकम समेट्छ। -
पुँजीगत खर्च (Capital Expenditure):
रु ४ खर्ब ७ अर्ब, जसले पूर्वाधार निर्माण, विकास आयोजनाहरू, स्कूल, अस्पताल, सडक आदि निर्माणमा खर्च गर्ने रकम जनाउँछ। -
वित्तीय व्यवस्थापन खर्च (Financial Management):
रु ३ खर्ब ५७ अर्ब, जसमा ऋण भुक्तानी, कर्जा व्यवस्थापन र अन्य वित्तीय दायित्वहरू समावेश छन्।
१.२ राजस्व र ऋण स्रोतहरू:
-
राजस्व लक्ष्य: रु १३ खर्ब १५ अर्ब
-
वैदेशिक अनुदान: रु ५३ अर्ब ४५ करोड
-
विदेशी ऋण: रु २ खर्ब ३३ अर्ब
-
आन्तरिक ऋण: रु ३ खर्ब ६२ अर्ब
🎓 २. शिक्षा क्षेत्रमा प्राथमिकता
२.१ विद्यालय पूर्वाधार निर्माण:
तराई, पहाड, र हिमाली क्षेत्रका विद्यालयहरूमा भवन, ट्यौलेस, शौचालय, खानेपानीजस्ता आवश्यक पूर्वाधार निर्माणका लागि अनुदान दिइनेछ।
२.२ प्रारम्भिक बालविकास कार्यक्रम:
बालविकास केन्द्रमा कार्यरत सहयोगी तथा कर्मचारीहरूको पारिश्रमिक वृद्धि गरी रु १० अर्ब १६ करोड बजेट विनियोजन गरिएको छ।
२.३ दिवा खाजा कार्यक्रम:
कक्षा ५ सम्म अध्ययनरत विद्यार्थीहरूका लागि रु १० अर्ब १९ करोड खर्च गरेर पोषणयुक्त दिवा खाजा कार्यक्रम सञ्चालन गरिनेछ।
२.४ छात्रा लक्षित प्याड वितरण:
१३ लाख छात्रालाई निःशुल्क सेनेटरी प्याड वितरणका लागि रु १ अर्ब २९ करोड छुट्याइएको छ।
२.५ शिक्षक बैंक:
गणित, विज्ञान र अंग्रेजी विषयमा शिक्षकमात्राको अभाव हटाउन शिक्षक बैंक स्थापना गरिनेछ।
🚜 ३. कृषि र पशुपालन
३.१ कृषि बीमा कार्यक्रम:
कृषकको जोखिम न्यूनिकरणका लागि कृषि बीमा कार्यक्रम विस्तार गरिनेछ।
३.२ बाली तथा सिँचाइ प्रवर्द्धन:
चैते धान खेती, सानो सिँचाइ आयोजना, तथा सिँचाइ संरचनाहरूमा लगानी गरिनेछ।
३.३ व्यावसायिक खेती:
फलफूल, तरकारी तथा पशुपालनको व्यावसायिक खेतीका लागि प्राविधिक सहायता, बीउबिजन, अनुदान प्रदान गरिनेछ।
३.४ उच्च पहाडी क्षेत्रका बाली प्रवर्द्धन:
स्याउ, अखरोट, मकै, आलु जस्ता उच्च पहाडी बालीको उत्पादन प्रवर्द्धन गरिनेछ।
३.५ बीउबिजन संरक्षण:
स्थानीय तथा मौलिक बीउबिजन संरक्षण तथा उत्पादनमा जोड दिइनेछ।
🧓 ४. सामाजिक सुरक्षा र सुविधा
४.१ सरकारी कर्मचारीको भत्ता:
महँगी भत्ता मासिक रु २,००० बाट बढाएर रु ५,००० बनाइएको छ।
४.२ सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम:
बृद्धभत्ता, अपांगता भत्ता, विधवा भत्ता आदि कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिइएको छ।
४.३ स्वास्थ्य बीमा:
जनताको पहुँचमा स्वास्थ्य सेवा पुगोस् भनेर रु १० अर्ब छुट्याइएको छ।
🏗 ५. पूर्वाधार, खेलकुद र रोजगारी
५.१ कीर्तिपुर रंगशाला स्तरोन्नति:
कीर्तिपुर क्रिकेट रंगशाला सुधारका लागि रु ४० करोड विनियोजन।
५.२ दशौँ राष्ट्रिय खेलकुद:
देशैभर आयोजना हुने राष्ट्रिय खेलकुदका लागि रु ५४ करोड बजेट छुट्याइएको छ।
५.३ युवा लक्षित रोजगारी कार्यक्रम:
युवा बेरोजगारी हटाउन स्वरोजगार तथा व्यावसायिक तालिम केन्द्रित कार्यक्रम ल्याइनेछ।
५.४ "पढ्दै कमाउँदै" कार्यक्रम:
उच्च शिक्षा लिने विद्यार्थीहरूलाई हप्तामा २० घण्टा काम गर्न दिने व्यवस्था लागू गरिनेछ।
💰 ६. कर नीति र आर्थिक सुधार
६.१ कर वृद्धि:
चुरोट, मदिरा, सुर्ती जस्ता वस्तुहरूमा कर वृद्धि गरिनेछ। यसले स्वास्थ्य सुधारसँगै राजस्व बढाउने अपेक्षा गरिएको छ।
६.२ कर छुट:
-
स्टार्टअप व्यवसायहरूलाई कर छुट दिइनेछ।
-
महिला उद्यमीलाई अनुदान तथा सहुलियत व्यवस्था मिलाइनेछ।
६.३ कर सुधार र अध्ययन:
-
बहु-दर कर संरचना अध्ययन गरिनेछ।
-
गैर-कर राजस्वको स्रोत विस्तार गरिनेछ।
📈 ७. आर्थिक लक्ष्य र सुधार पहल
७.१ आर्थिक वृद्धिदर लक्ष्य:
सरकारले आर्थिक वृद्धिदर ६% पुर्याउने लक्ष्य राखेको छ।
७.२ प्रमुख सुधार प्रतिबद्धता:
-
FATF निगरानी सूचीबाट बाहिरिने प्रयास।
-
क्रेडिट रेटिङ सुधार, जसले विदेशी लगानी आकर्षणमा सहयोग पुर्याउनेछ।
-
निजी क्षेत्रबाट पुँजी र प्रविधि भित्र्याउने नीति अपनाइनेछ।
-
उच्चस्तरीय आर्थिक सुधार आयोगको प्रतिवेदन कार्यान्वयन गरिनेछ।
📌 निष्कर्ष
२०८२/८३ को बजेटले शिक्षा, कृषि, सामाजिक सुरक्षा, र पूर्वाधार विकासमा विशेष जोड दिएको छ। कर सुधार, आर्थिक व्यवस्थापन र निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गरेर देशको समग्र आर्थिक रुपान्तरण गर्ने सोच देखिन्छ। युवा, महिला, कृषक र व्यवसायी सबैका लागि छुट्टाछुट्टै योजना ल्याएर समावेशी बजेट बनाइएको छ।
❓FAQs
१. बजेटको कुल आकार कति हो?
२०८२/८३ को कुल बजेट रु १९ खर्ब ६४ अर्ब ११ करोड रुपैयाँ रहेको छ।
२. शिक्षा क्षेत्रको मुख्य कार्यक्रम के हुन्?
विद्यालय पूर्वाधार सुधार, दिवा खाजा कार्यक्रम, शिक्षक बैंक स्थापनालगायत कार्यक्रम समावेश छन्।
३. कृषि क्षेत्रको प्रमुख बुँदाहरू के छन्?
कृषि बीमा विस्तार, व्यावसायिक बाली, बीउबिजन संरक्षण र पहाडी बाली प्रवर्द्धन योजनाहरू छन्।
४. कर छुट कसलाई दिइएको छ?
महिला उद्यमी र स्टार्टअप कम्पनीहरूलाई कर छुट प्रदान गरिएको छ।
५. रोजगारीका लागि के योजना छ?
‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रम, स्वरोजगार तालिम, र युवा लक्षित ऋण सुविधा समावेश छन्।
Comments
Post a Comment